Hersenatrofie bij MS, wat is dat?

Onze hersenen blijven groeien tot onze late tienerjaren. Daarna beginnen ze langzaam te krimpen. Dit noemen we hersenatrofie of hersenkrimp. Dit overkomt iedereen. Maar de schade die door MS wordt veroorzaakt, kan dit proces versnellen. Daarom is het belangrijk dat je zo goed mogelijk voor je hersenen zorgt. In dit artikel lees je wat jij kunt doen.

krimpen van de hersenen

Sneller als je MS hebt

Sommige hersencellen sterven af als onderdeel van het ouder worden. Maar bij MS vinden er nog andere processen plaats. Het beschermlaagje om je zenuwcellen, dat myeline heet, wordt bij MS afgebroken. Daardoor is de kans groter dat zenuwcellen beschadigd raken. Hierdoor kan het verlies aan hersenvolume sneller gaan dan normaal. 
 
Maar je hersenen hebben zoiets als neurologische reserve. Dit betekent dat ze zich kunnen aanpassen als er ergens een beschadiging is. Een nieuwe zone in de hersenen wordt dan gebruikt om de schade op te vangen. Als alle neurologische reserve is opgebruikt, nemen de symptomen van MS sneller toe.

gezonde en beschadigde zenuwcel

Hersenatrofie en MS-klachten

Hersenatrofie wordt in verband gebracht met verschillende klachten bij MS. Zoals lichamelijke beperking, vermoeidheid en problemen met denken en geheugen (cognitie). Het is daarom belangrijk om maatregelen te nemen om de hersenen zo gezond mogelijk te houden en hersenatrofie tegen te gaan. Door zo snel mogelijk met een behandeling te beginnen, kan schade aan hersenen en ruggenmerg voorkomen worden.

klachten van MS

Onzichtbare schade

MS kan actief zijn zonder dat je dat voelt. Uit onderzoek blijkt dat slechts 1 op de 10 laesies (letsels) in de hersenen leidt tot een relapse (schub of aanval). Er kunnen ook nog andere, minder zichtbare beschadigingen optreden. Door de neurologische reserve wordt die schade gecompenseerd. Totdat de neurologische reserve verbruikt is. 
MRI-scans kunnen helpen om de activiteit van de ziekte in de gaten te houden. Het is daarom belangrijk dat je samen met je neuroloog een plan maakt over hoe jouw MS gemonitord wordt.

hersengebieden

Wat je zelf kunt doen

Leef zo gezond mogelijk; dit helpt om het proces van hersenatrofie te vertragen. Deze positieve leefstijlkeuzes kunnen je daarbij helpen:

  • Blijf zo fit en actief mogelijk. Onderzoek toont aan dat beweging kan helpen tegen vermoeidheid en depressie, kracht kan verbeteren en bijdraagt aan je sociale leven. Ook helpt een zo actief mogelijk leven om de hersengezondheid bij mensen met MS op peil te houden. 
  • Eet gezond en houd je gewicht onder controle. Er is een verband tussen obesitas (ernstig overgewicht) en meer laesies. 
  • Houd je hersenen actief. Ga lezen, creatief bezig zijn, doe puzzels als sudoku en kruiswoordraadsels. Als je dit een leven lang doet, kan het je beschermen tegen mogelijke cognitieve problemen bij MS (zoals problemen met geheugen en denken). 
  • Stop met roken. Roken wordt in verband gebracht met verminderde hersenvolume, meer schubs (relapses), meer invaliditeit, meer cognitieve problemen en een kortere levensduur. 
  • Beperk je alcoholinname. 
  • Volg nauwkeurig je MS-behandeling. Als je je MS-medicatie niet inneemt zoals voorgeschreven, dan werkt die niet. 
  • Als je andere aandoeningen hebt, neem ook daar de medicatie voor. Aandoeningen zoals hoge bloeddruk, een hartkwaal, diabetes of hoge cholesterol kunnen het verloop van je MS verslechteren. 

Oefen je hersenen

De hersenen werken als een spier. Als je ze niet gebruikt, krimpen ze. Een paar tips om je brein aan het werk te zetten:

  • Stel kleine uitdagingen voor jezelf. Poets bijvoorbeeld je tanden met je andere hand, neem een andere route naar het werk of de winkel, luister naar muziek die je niet kent of ga thuis eens op een andere plek zitten.

 

Dit soort technieken vragen van je hersenen dat ze een inspanning leveren, omdat ze iets moeten doen dat ze niet gewend zijn.

Andere activiteiten die je hersenen kunnen stimuleren, je lichamelijke inspanning vergroten en je sociale betrokkenheid verbeteren zijn: 

  • Een sport of spel leren 
  • Leren dansen 
  • Een cursus volgen 
  • Tai-chi leren. Dat heeft bewezen de denkvaardigheid te vergroten.

 

Als een fysieke activiteit niet mogelijk is, denk dan eens aan deze lessen: 

  • Schilderen 
  • Een muziekinstrument leren spelen 
  • Schrijven, bijvoorbeeld korte verhalen of je memoires 
  • Werken met de computer 
  • Schaken of sudoku 
  • Breien of haken 
  • Een nieuwe taal leren

Of doe iets anders wat je interesseert, zoals: 

  • Vrijwilligerswerk voor een goed doel of plaatselijke patiëntenvereniging 
  • Een nieuwe stad verkennen 
  • Lid worden van een leesclub 
  • Een nieuw restaurant of nieuwe keuken uitproberen 
  • Een lokale school of dagverblijf een handje helpen.

    1. Giovannoni G, Butzkueven H, Dhib-Jalbut S et al. Brain Health: A guide for people with multiple sclerosis. MSBrainHealth.org (02.07.2018).  
    2. De Stefano N, Airas L, Grigoriadis N et al. Clinical relevance of brain volume measures in multiple sclerosis, CNS Drugs. 2014;28: 147-156.  
    3. De Stefano N et al. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2015; 0: 1-7.  
    Arq Neuropsiquiatr 2016;74(3):235-243.  
    4. Ferreira M. Cognitive deficits in multiple sclerosis. Arq Neuropsiquiatr 2010; 68(4): 632-641.  
    5. Rugilo C, Seifer G, Kuperman G et. al. Brain atrophy in multiple sclerosis. Am J Psych Neurosci. 2015;3(3):40-49  
    6. Barkhof F et al. Relapsing-remitting multiple sclerosis: sequential enhanced MR imaging vs clinical findings in determining disease activity. AJR Am J Roentgenol 1992;159:1041–7.  
    7. Kappos L et al. Predictive value of gadoliniumenhanced magnetic resonance imaging for relapse rate and changes in disability or impairment in multiple sclerosis: a meta-analysis. Gadolinium MRI Meta-analysis Group. Lancet  
    1999;353:964–9.  
    8. Filippi M et al. MRI evidence for multiple sclerosis as a diffuse disease of the central nervous system. J Neurol 2005;252 Suppl 5:16–24.  
    9. Giovannoni G, Butzkueven H, Dhib-Jalbut S et al. Brain Health: Time matters in multiple sclerosis. Multiple Sclerosis and Related Disorders 9 (2016) S5–S48.  
    10. National MS society https://www.nationalmssociety.org/Living-Well-With-MS/ Diet-Exercise-Healthy-Behaviors/Exercise (09.05.2018).  
    11. Prakash RS et al. Brain Res 2010;1341:41–51.  
    12. Kappus N et al. Cardiovascular risk factors are associated with increased lesion burden and brain atrophy in multiple sclerosis. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2016;87:181–7.  
    13. Pinter D et al. PLoS One 2014;9:e87567. 
    1 4. Modica CM et al. Mult Scler 2015; doi:10.1177/1352458515579443.  
    15. Sumowski JF et al. Neurology 2010;74:1942–5.  
    16. Sumowski JF et al. J Int Neuropsychol Soc 2009;15:606–12.  
    17. National MS Society. https://www.nationalmssociety.org/Living-Well-With-MS/ Cognitive-Health (09.04.2018).  
    18. Kappus N et al. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2015; doi:10.1136/jnnp-2014- 310051.  
    19. D’Hooghe M B et al. Mult Scler 2010;16:773–85.  
    20. Pittas F et al. J Neurol 2009;256:577–85.  
    21. Ozcan ME et al. Neuropsychiatr Dis Treat 2014;10:1715–19.  
    22. Jick SS et al. J Neurol 2015; doi:10.1007/s00415-015-7796-2.  
    23. Harvard Health Publishing. https://www.health.harvard.edu/blog/challenge- your-mind-and-body-to-sharpen-your-thinking-skills-201510298507 (03.07.18) 

MAT-NL-2300516 v1.0-052023